วิธีเพาะเห็ดโคนหรือเห็ดปลวกอย่างง่ายๆ แบบชาวบ้านทำเอง

    บทความนี้ผมจะพาทุกท่านมาเพาะเห็ดปลวกหรือเห็ดโคนตามแบบภูมิปัญญาชาวบ้านที่ได้บอกเล่าและทำตามกันมาหลายรุ่น ซึ่งข้อมูลนี้ผมก็ได้เก็บบันทึกและได้ทดลองทำตามดูผลปรากฏว่า 80 เปอร์เซ็นต์ (ไม่ได้บอกว่าร้อยเปอร์เซ็นต์) ของการเพาะเห็ดโคนด้วยวิธีนี้ พบว่าในสวนมีเห็ดโคนออกมาให้ได้เก็บกินหรือเก็บขายก็ร่วม 3 ปีแล้ว จึงได้นำมาบอกเล่าสู่กันฟังสำหรับคนที่สนใจ วิธีการก็ไม่ยากเลยครับ เพียงเรานำดอกเห็ดแก่ที่มีสปอร์ (สปอร์ส่วนใหญ่จะมีมากที่บริเวณใต้หมวกดอกของดอกเห็ดแก่) มาขยำกับน้ำ อาจใช้เครื่องปั่นให้ละเอียดก็ได้ จากนั้นก็นำไปราดลงบริเวณใต้ร่มไม้ที่เป็นทางเดินของปลวก แต่ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจก่อนว่า เชื้อราชนิดนี้จะอยู่ร่วมกับปลวกบางสายพันธุ์เท่านั้น ซึ่งเรื่องนี้ผมก็ได้อธิบายในบทความการเกิดของเห็ดโคนหรือเห็ดปลวกก่อนหน้านี้ไปแล้ว

เห็ดปลวก/เห็ดโคนป่า

    เมื่อเราราดสปอร์เห็ดลงไปตามบริเวณพื้นที่เหมาะสมใต้ร่มไม้ หรือข้างจอมปลวก ประจวบเหมาะกับปลวกสายพันธุ์ที่ว่านี้นำพาสปอร์เห็ดเข้าไปในรังปลวกที่อยู่ใต้ดินเพื่อเป็นอาหารเลี้ยงตัวอ่อนและเป็นเสบียงเลี้ยงปลวกทั้งรังที่อยู่ใต้ดิน เมื่อประชากรปลวกลดลง เนื่องจากมีการย้ายรัง หรือการกินอาหารของปลวกลดน้อยลงไป ดินบริเวณนั้นมีอินทรียวัตถุ มีความชื้น และเมื่อถึงฤดูกาลที่เหมาะสมคือประมาณช่วงปลายเดือนกันยายน – ปลายเดือนตุลาคม เชื้อราเห็ดปลวกดังกล่าวก็จะรวมตัวกันทำให้เกิดเป็นดอกเห็ดโผล่ออกมาจากรังปลวกที่อยู่ใต้ดินให้เราได้เก็บกินกันนั่นเองครับ และเท่าที่ผมสังเกตดูพื้นที่บริเวณที่มีเห็ดปลวกเกิดขึ้นบางทีก็แทบไม่มีจอมปลวกให้เห็น บ้างก็เป็นพื้นที่ราบปกติทั่วไป หรือ ข้างต้นไม้ใหญ่ ข้างโขดหิน และเคยสังเกตปลวกที่อยู่คู่กับเห็ดโคนชนิดนี้ มักจะพบเห็นปลวกตัวเล็กๆคือประมาณว่าใหญ่กว่ามดเพียงนิดเดียว ไม่ใช่ปลวกตัวใหญ่เลย

นั่นแสดงว่าเห็ดราชนิดนี้จะอยู่ร่วมกับปลวกเพียงบางสายพันธุ์เท่านั้น ซึ่งการเพาะเห็ดโคนตามที่อธิบายมาทั้งหมดนี้ ก็ไม่สามารถการันตีได้ว่าจะมีเห็ดออกแน่นอนร้อยเปอร์เซ็นต์ เพราะองค์ประกอบทุกอย่างต้องครบโดยเฉพาะต้องอาศัยปลวกเพียงบางสายพันธุ์เท่านั้น อีกอย่างพื้นที่ของเราต้องปลอดสารพิษ ปลอดยาฆ่าหญ้าและยาฆ่าแมลงพูดง่ายๆก็คือปลอดสารเคมีอันตรายทุกอย่างที่ส่งผลกระทบต่อคนและสัตว์หรือแม้กระทั่งพืชนั่นเอง และที่สำคัญต้องไม่มีการไถหรือขุดทำลายรังปลวกที่อยู่ใต้ดิน เราอาจโรยสปอร์เห็ดไว้ตามที่ต่างๆของสวนและทำการดูแลแบบชีวภาพ เสมือนจำลองผืนป่าให้ปลวกได้มาอาศัยทำรังใต้ดิน เมื่อองค์ประกอบครบสมบูรณ์ไม่นานเกินรอพื้นที่สวนของเราก็จะมีเห็ดปลวกหรือเห็ดโคนไว้รับประทานนั่นเองครับ

รังปลวกใต้ดินที่มีสปอร์เห็ด

จากประสบการณ์ที่ผมได้นำเชื้อเห็ดมาโรยไว้ที่สวนก็ใช้เวลาประมาณ 1 – 2 ปี ก็จะมีเห็ดออก และก็มีเพื่อนบ้านหลายคนที่ได้นำน้ำล้างเห็ดโคน หรือนำดอกเห็ดแก่ที่แม่ค้าไม่รับซื้อมาทิ้งไว้ตามโคนต้นไม้อย่างเช่น ต้นลำไย และต้นมะยมแบบไม่ได้ตั้งใจผ่านไปเกือบๆสองปีปรากฏว่ามีเห็ดออกบริเวณนั้นมากมายเลยทีเดียว เหตุผลก็เพราะว่าสปอร์ของเห็ดดังกล่าวจะดึงดูดปลวกได้เป็นอย่างดี ทำให้ปลวกย้ายรังมาอยู่ใต้บริเวณดังกล่าวและสร้างดอกเห็ดขึ้นมานั่นเอง เพราะเห็ดโคนหรือเห็ดปลวกไม่มีพืชอาศัย หรือไมคอไรซ่าเหมือนเห็ดเผาะ เห็ดระโงก หรือเห็ดตับเต่า ที่อาศัยอยู่กับรากพืช อย่างเช่นต้นลำไย ต้นมะม่วง ต้นยางนา ต้นเต็ง ต้นรัง อันนี้ผมเคยอธิบายไว้ในบทความเรื่องการเพาะเห็ดตับเต่าไปแล้วนะครับ เพราะเชื้อราเห็ดโคนหรือเห็ดปลวกจะอยู่ร่วมกับปลวกบางสายพันธุ์เท่านั้น ไม่สามารถเพาะเลี้ยงเองได้ วิธีการเพาะเห็ดที่ว่ามาทั้งหมดนี้จึงอาศัยธรรมชาติและความบังเอิญเท่านั้น ยังงัยก็ลองทำดูไม่เสียหายนะครับ.